HASAN ALİ YÜCEL (Milli Eğitim Bakanı, Eğitimci, Şair, Yazar, Mütercim)

Büyük devlet adamı, eğitimci, şair, yazar, mütercim hemşehrimiz Hasan Ali Yücel’i, ölümünün 62. Yılında (26 Şubat 1961) bir kez daha saygıyla anıyoruz.

Hasan Ali Yücel kimdir?

“16 Aralık 1897 tarihinde İstanbul’da doğdu. Ailesi Görele’nin Daylı köyünden olup, İmamoğulları soyundandır. Babası A.Rıza Bey Maliye Memurluğu ve Telgraf Müfettişliklerinde bulunmuştur. Dedesi Hasan Ali Bey de Osmanlı İmparatorluğu zamanında Telgraf Nazırlığı (Bakanlığı) yapmıştır.

H.Ali Yücel; Mekteb-i Osmani, Vefa İdadisi (Lisesi) ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun oldu (1922).

1922 yılında öğretmenliğe başladı. İzmir Öğretmen Okulu, Kuleli Askeri Lisesi, İstanbul ve Galatasaray Liselerinde Felsefe ve Edebiyat öğretmenliklerinde bulundu.

1927’de Maarif (Milli Eğitim) Müfettişi oldu. Hemen ardından Fransız eğitim sistemini incelemek üzere Bakanlık tarafından Paris’e gönderildi. Türkiye’ye döndükten sonra Gazi Eğitim Enstitüsü (Gazi Üniversitesi ) Müdürlüğü’ne atandı.

1933-1935 yılları arası Ortaöğretim Genel Müdürlüğü yaptı.

1935 yılında İzmir’den Milletvekili seçilerek TBMM’ne girdi. Üç yıl sonra da 1938’de Milli Eğitim Bakanı oldu. 5 Ağustos 1946 yılına kadar 7 yıl 7 ay bu görevini sürdürdükten sonra istifa edip, gazetecilik görevine döndü.

Özellikle Milli Eğitim Bakanlığı yaptığı dönemde Türk Milli Eğitimine reform niteliğinde büyük hizmetlerde bulunmuştur. O’nun en büyük reformlarından biri ve bekli de en önemlisi 1940 yılında kurduğu Köy Enstitüleri’dir. Bu sayede eğitim ve öğretim, köylünün ta ayağına kadar gitmiştir. Bunun yanında pek çok fakülte ve yüksekokul açmış, “Devlet Opera ve Balesi”ni kurmuştur. 500 civarında dünya klasiğinin Türkçe’ye çevrilmesini sağlamış, Türk-İslam Ansiklopedisi’nin yayınına O’nun zamanında başlanmıştır. Bakanlığı döneminde daha pek çok önemli hizmetlerde bulunmuş olan Yücel, 1946 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’ndan ayrılmıştır. Partisi (CHP) 1950 seçimlerini kaybedince İstanbul’a yerleşmiş Cumhuriyet gazetesinde makaleler yazmıştır. 1955-60 yılları arası İş Bankası Kültür Yayınları’nı yönetti. 1958’de “UNESCO Milli Komisyonu Genel Kurul”, 1961’de de “Kurucu Meclis” üyeliğine seçildi. İstanbul’da 26 Şubat 1961 tarihinde konuk olarak kaldığı Prof. Dr. Tevfik Sağlam’ın evinde kalp krizi sonucu hayata veda etti.

H.Ali Yücel, eğitimciliğinin ve devlet adamlığının yanı sıra, yazarlık ve çevirmenlikte de ustaydı. Edebiyat hayatına da şiirle başlamıştı. İlk şiirlerinde aruzu kullanan Yücel, daha sonra hece veznine yöneldi. Bazı şiirleri bestelendi. Bir müddet sonra da sanat hayatını nesirle sürdürdü.

Hasan Ali Yücel, kafa yapısıyla batılı, gönlüyle daima doğulu olmuştur.

Yücel’in eserlerinden bazıları şunlardır: Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış (1930), Bir Dehanın Romanı (Goethe’nin 100.ölüm yılı dolayısıyla yazdığı monografi 1932), Dönen Ses (Şiir kitabı 1933), Pazartesi Konuşmaları (gazete ve dergilerde çıkan sohbetleri 1937), İçten Dışa (sohbet ve makaleleri 1938), Hürriyet’e Doğru (makaleler 1955), Kıbrıs Mektupları (gezi notları 1957), Yakup Kadri (monografi 1957), Türkiye’de Ortaöğretim (1938), İyi Vatandaş, İyi İnsan (1956 , 1971), Edebiyat Tarihimizden (1957), Türkiye’de Maarif (1959), Hürriyet Gene Hürriyet (1960-62 2 cilt) ve Dinle Benden (Şiirler -1960)

Ülkemize verdiği hizmetler ve eserleri üç-beş sayfaya sığdırılamayacak kadar büyük olan Hasan Ali Yücel, Görele’nin ve ülkemizin yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerden biridir.

Baba ocağı Görele’ye de büyük hizmetlerde bulunmuştur. Bir Görele ziyaretinde Göreleliler ondan bir ortaokul talebinde bulunmuşlar, o ise, sanat okulunun daha uygun olacağını söylemesine rağmen, ısrarlar karşısında Görele Ortaokulu’nun kurulması (1944) talimatını vermiştir.

Göreleliler de O’nu hiçbir zaman unutmamışlardır.

Görele’de bugün bir ilkokul (Hasan Ali Yücel İlkokulu) ve bir cadde O’nun ismini taşımaktadır. 1993 yılında da Görele Belediyesi tarafından Cumhuriyet Meydanı’na bir büstü dikilerek (o büst daha sonra her nedense kaldırılmış olup, nerede olduğu hakkında bilgim yoktur. S.Ç.) ve Kültür-Sanat Merkezi’ne ismi verilerek adı ebedileştirilmiştir. Ayrıca Giresun’da kaleye çıkan bir caddeye, İstanbul Kartal’daki Kültür Merkezine ve İstanbul Üniversitesi’nde bir fakülteye (İ.Ü.Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi) de adı verilmiştir.

Hasan Ali Yücel, özellikle Milli Eğitim Bakanlığı yaptığı sıralarda bazı kesimlerce komünistlikle, dinsizlikle, soysuzlukla suçlanmış, şiddetli eleştiri oklarına hedef olmuştu.

Bir dörtlüğünde;

“Okuyup okutmak, işimiz bizim,

Haram lokma kesmez dişimiz bizim,

Her yerde bulunmaz eşimiz bizim,

Biz yeni hayatın erenleriyiz!” diyen Hasan Ali Yücel, “Öğrensinler Aslım Ne!..” adlı hayli uzun manzumesinde, Göreleli olduğuna özellikle şu dizelerle vurgu yapar:

“…Bizler Görele’deniz, hem de Daylı köyünden,

Bu yemyeşil cenneti över her giden gören.

Atalarımın mezarı ordadır, herkes tanır;

“İmamoğlu” soyumuz, sevilerek anılır.

Hala durur “Daylı” da çok eski bir medrese,

Dedelerim çıkarmış orda her sabah derse.(…)”

Hasan Ali Yücel’in, şiirlerinden 28 beste yapılmıştır. Bazı şiirleri iki, bazıları da üç ayrı bestekar tarafından üç ayrı makamda bestelenmiştir. Örneğin; “Dıştan viran bağlıyım”: Fahri Kopuz (Eviç), Şükrü Şenozan (Hüseyni) ve Sadettin Kaynak (Hicaz).

Bir şiirinin bestesi de kendisine aittir.

Hasan Ali Yücel’in, 28 eserinden 12’si TRT Repertuvarı’na girmiş olup, künyeleri aşağıdadır (Parantez içindekiler Bestekarlar-Makam ve TRT Repertuvar numarasıdır):

1 Gözlerinden içti gönlüm neşeyi-(Necil Kazım Akses-Hicazkar-5455)

2 Gözlerinden içti gönlüm neşeyi-(Ali Şenozan-Segah-5456)

3 Aşkın beni sermest ediyorken-(Hayri Yenigün-Acemaşiran-13354)

4 Düşme gör sevda gözlerdedir -(Refik Fersan -Acemaşiran-3686)

5. Bayrak Marşı-(Halil Bedii Yönetken-Çargah-6201)

6 Dıştan viran bağlıyım -(Fahri kopuz- Eviç-3327)

7 Dıştan viran bağlıyım-(Şükrü Şenozan-Hüseyni-3328)

8 Dıştan viran bağlıyım (Tuna) -(Sadettin Kaynak-Hicaz-3329)

9 Leyla bu şarkıyı dinle-(Necmi Pişkin-Hicazkar-7391)

10 Bitmesin dilde elem-(Refik Fersan-Suzinak-2392)

11 Hicran gibi alemde elim-(Cevdet Çağla-Şevkefza-6398)

12 Sen bezmimize geldiğin akşam-(Hasan Ali Yücel-Suzinak-9323)